Web geliştirme dünyasında devrim yaratan pek çok teknoloji oldu, ancak PHP (Hypertext Preprocessor) kadar uzun soluklu ve etkili olanı pek azdır. İlk başlarda küçük bir hobi projesi olarak başlayan PHP, zamanla milyonlarca web sitesinin temel yapı taşı haline geldi. Bu yazımızda, PHP'nin doğuşundan günümüze uzanan serüvenini detaylı şekilde inceleyeceğiz.

1. Başlangıç: Kişisel Bir Projeden Evrensel Bir Araca

1994 – Rasmus Lerdorf ve PHP'nin Doğuşu

PHP'nin hikayesi 1994 yılında, Danimarka-Kanada kökenli yazılımcı Rasmus Lerdorf’un kişisel web sitesini izlemek için yazdığı basit CGI betikleriyle başladı. Bu betikler C dilinde yazılmıştı ve “Personal Home Page Tools” (Kişisel Ana Sayfa Araçları) olarak adlandırıldı. Lerdorf, bu araçları başkalarıyla paylaşınca beklenmedik bir ilgi gördü.

1995 – PHP/FI'nin Yayınlanması

Lerdorf, betiklerini geliştirerek 1995’te PHP/FI (Personal Home Page / Forms Interpreter) adını verdiği bir araç olarak yayınladı. PHP/FI, HTML içine gömülebilir basit betik diliyle veritabanı etkileşimi sağlayabiliyordu. Bu, dinamik web sayfaları için büyük bir adımdı.

2. PHP 3: Topluluk Gücüyle Evrim

1997–1998 – PHP 3'ün Doğuşu

PHP'nin kaderi, Andi Gutmans ve Zeev Suraski adlı iki İsrailli geliştiricinin projeye dahil olmasıyla değişti. 1997'de kendi üniversite projeleri için PHP'yi kullanmaya çalışırken sınırlarını fark ettiler ve dili baştan yazmaya karar verdiler. Bu girişim sonucunda 1998 yılında PHP 3 yayınlandı.

PHP 3 ile birlikte:

PHP, “PHP: Hypertext Preprocessor” olarak yeniden adlandırıldı.

Desteklenen veritabanı ve protokol sayısı artırıldı.

Genişletilebilir modül yapısı tanıtıldı.

3. PHP 4: Zend Engine ve Performans Artışı

2000 – Zend Engine ile PHP 4

Suraski ve Gutmans, PHP 4'ü çalıştıran Zend Engine adlı yeni bir çekirdek motor geliştirdiler. Bu motor, PHP'nin daha hızlı çalışmasını sağladı ve daha fazla kurumsal uygulamanın PHP ile yazılmasının önünü açtı.

PHP 4’ün öne çıkan özellikleri:

Daha iyi oturum yönetimi.

Gelişmiş çıktı tamponlama (output buffering).

HTTP oturum desteği.

Performans iyileştirmeleri.

4. PHP 5: Nesne Tabanlı Programlamaya Geçiş

2004 – PHP 5 ve OOP

PHP 5 ile birlikte nesne yönelimli programlama (OOP) desteği ciddi biçimde güçlendirildi. Bu versiyon, yazılım mühendisliği prensiplerine uygun daha büyük ve sürdürülebilir uygulamaların PHP ile geliştirilmesini sağladı.

PHP 5’teki başlıca yenilikler:

Geliştirilmiş sınıf ve nesne yönetimi.

PDO (PHP Data Objects) ile veritabanı soyutlama.

Exceptions (Hata fırlatma ve yakalama).

Gelişmiş XML işleme desteği.

5. PHP 6: Hayal Kırıklığı

PHP 6, 2005’te Unicode desteği amacıyla duyurulmuş olsa da, ciddi teknik zorluklar ve yön eksikliği nedeniyle hiçbir zaman resmi olarak yayınlanmadı. Bu sürüm, PHP tarihinin en büyük başarısız girişimi olarak anılır.

6. PHP 7: Yeniden Doğuş

2015 – PHP 7 ile Büyük Atılım

PHP 6'nın başarısızlığı sonrası, geliştirici ekip PHP 7'yi duyurdu. Zend Engine'in yeni versiyonu olan Zend Engine 3 ile birlikte gelen bu sürüm, PHP’nin performansını 2-3 kat artırdı.

PHP 7'nin getirdikleri:

Hata işleme sistemi yenilendi.

Tür deklarasyonları geldi.

Null coalescing ve spaceship operatörleri.

Belirgin ölçüde performans artışı.

7. PHP 8: Modern Programlamaya Yaklaşım

2020 – PHP 8 ile Yeni Bir Çağ

PHP 8, Just-In-Time (JIT) derleyici ile performans konusundaki sınırları daha da zorladı. Aynı zamanda, modern programlama dillerine daha yakın bir deneyim sundu.

PHP 8'in yenilikleri:

JIT derleyici ile hız artışı.

Union Types, Named Arguments gibi yeni sözdizimleri.

Attributes (annotations yerine modern metadata tanımı).

Match ifadesi.

8. Günümüzde PHP: Ölü mü, Yaşıyor mu?

PHP’nin "öldüğü" sık sık iddia edilse de, istatistikler aksini söylüyor:

W3Techs verilerine göre web sitelerinin yaklaşık %75’i hâlâ PHP kullanıyor.

WordPress, Drupal, Joomla gibi dev platformlar PHP ile yazılmış durumda.

Laravel, Symfony gibi modern framework’ler sayesinde PHP hâlâ güncel teknolojilere ayak uydurabiliyor.

PHP, basit bir betik dili olarak başladığı yolculuğunda, dünya çapında milyarlarca kullanıcıya hizmet veren devasa uygulamaların arkasındaki güç haline geldi. Eleştirilere rağmen PHP’nin evrim geçirme yeteneği ve geniş topluluk desteği, onu halen vazgeçilmez bir teknoloji yapıyor.

Geliştiricilere not: PHP ile çalışmak demode değildir; doğru araçlar ve mimarilerle hâlâ son derece güçlü uygulamalar geliştirebilirsiniz.

İyi günler dilerim.